KANGIATA ILLORSUA

Atuartut atuagaanni Book Creatorimi ”Kiffaanngissuseq Navianartullu”-mi quppernermiit quppernermut ilitsersuut

Atuartut Kangiata Illorsuata assingi marluk takussavaat, aasakkut ukiukkullu.

Klassemi oqaluuserisinnaavarsi:

• Kangiata Illorsua suunersoq.
• Kangiata Illorsuata eqqaa qanoq isikkoqarpa.
• Aasap ukiullu assigiinngissusaat.
• Najugassinni aasap ukiullu qanoq assigiinngitsigippat.

Atuartut nunap assinga Kalaallit Nunaat takussavaat. Ilulissat sumiinnersoq tikkuuteqarpoq.

Klassemi oqaluuserisinnaavarsi:

• Nunap assingani suna takuisiuk.
• Ilulissani inuit qassit najugaqarpat.
• Kalaallit Nunaat aamma Ilulissat pillugit suna aamma nalunngilisiuk?
• Nunap assingani sumiiffiit allat nalunngilisigiit?

Atuartut Nunarsuup assingata ilaa takussavaat.

Atuartut tikkuut aappaluttoq atorlugu sumi najugaqarnerlutik takutissavaat.

Tikkuut karsimi qaqortumiippoq nunallu assingatigoortinneqassaaq.

Klassemi oqaluuserisinnaavarsi:

• Illoqarfissi nunaqarfissiluunniit sumiinnersoq.
• Illoqarfimmi nunaqarfimmiluunniit najugassinni inuit qassit najugaqarpat.
• Nunap assingani sumiiffiit allat atii nalunngilisigiit?

Maanna atuartut podcasti Kiffaanngissuseq Navianartullu tusarnaassavaat. Qupperneq 12-imi asseq toorlugu podcasti ammarsinnaavaat.

Atuartut marlukkaarnissaat eqimattaaqqatulluunniit sulinissaat innersuussutigineqarpoq.

Podcastimut tusarnaannginnermi, podcastip imaa naatsunnguamik qanoq imaqarnersoq oqaluttuarisinnaavat.

1. Ane Sofiep oqaluttuaraa
   1. pinngortitami qimussernermi kiffaanngissuseq immikkut ittoq.
   2. ukiup ilaa qimusserfigineqartartoq sivikilligaluttuinnartoq.
2. Flemmingip oqaluttuaraa
   1. Sikumi navianartoqartoq – ”qimmitit tusarnaakkit”
   2. piniartut illuaraannut aalisarfinnullu aqqut naliginnaasoq 10-15 km-iuvoq.
   3. Sermeq nalunartulik / aqqut nutaaq qaqqatigoortoq 40 km-it missaanni ungasissuseqartoq.
3. Klausip oqaluttuaraa
   1. qimmini sikumukarusungaarmata, suli qamutinut pitunnagit aallartoorluni. Villy Siegstadimut ikitissimalluni oqaluttuaraa, (siusinnerusukkut nunatsinni qimussimik pissartaq / atuartut tamanna pillugu namminneq paasiniaallik).
   2. qimmit qanittumut qimusseraagamik pillangajaasartut naalanngillutillu, ungasissumukaraagamilli soorlu 1400-1500 km sermersuarmut, imminnut atalluaqqinnaalersarput.
4. Qimmit sermersuakkooreeraagamik (qaammatip aappaa avillugu) ingerlaannaq Kangiata Illorsuata eqqaanut qimmilivimminukartarput.

Atuartut podcasti tusarnaareerunikku, sanilitik tusaasatik pillugit minutsialunnguit oqaloqatigisinnaavaat.

Qupperneq 13-imi atuartut podcasti pillugu immiussillutik oqaluttuassapput.

Quppernermi assilissat tusarsimasaannut eqqaamassutaasinnaapput.

Book Creator webimi imannak nipimik immiussisarput:

1. Tryk på + tooruk
2. optag tooruk
3. start optagelse tooruk
4. Immiussineq naammassippat stop optagelse tooruk
5. brug optagelse tooruk

Book Creator Appiani imannak nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. Add Sound toqqaruk
3. toortagaq aappaluttoq tooruk
4. Immiussineq naammassippat toortagaq aappaluttoq tooruk
5. Yes tooruk

Maanna immiussaq nipit ilisarnaataanik ilisisarnaateqalerpoq. Ilisarnaat kissaatigisamut ilineqarsinnaavoq. Immiussaq tusarnaaqattaarneqarsinnaavoq.

Klassit katersuunnerat

Suliaq qupperneq 14-15-imiittoq naammassigaani klassimi oqaloqatigiinnissaq innersuussutigaarput.

Taaguutit oqaatsillu pingaarutillit allattarfissuarmut allattarnissaat innersuussustigaarput.

Klassimi oqaluuserisinnaavarsi:

• Atuartut podcastimut tusarnaarnerminni suna tupaallaatigivaat.
• Taaguutit oqaatsillu pingaarutillit atuartut podcastimi nalaataat.

Ataatungaani oqaloqatigiinnissamut isumassarsiorsinnaavutit.

Taaguutit ilaannut Book Creatorimi suliassaliortoqarsimavoq.

Ilissi aamma piumagussi oqaluuserisassaasinnaasunut, taagutinut oqaatsillu pingaarutillit quppernernut ilanngussinnaavasi

• Kiffaanngissuseq – Ane Sofie pinngortitamiippoq nuannarisamini.
• Kiffaanngissuseq Ane Sofiemut tassaavoq, namminiusinnaanini qimminilu sulisut tulluusimaarutigalugit. Pinngortitaq Ane Sofiep sumiiffigisaa tassaavoq, Kangiata eqqaani nunap ilaa.

Qaqugukkut kiffaanngissuseqartutut misigisarpit?

Qaqugukkut tulluusimaartarpit?

Ilissinni pinngortitaq qanoq isikkoqarpa?

• Navianartut – sermeq siumut oqaatigiuminaatsuuvoq.

Sermeq pinngortitarlu kiffaanngissuseqarfiugaluarlutik aamma navianartuusinnaapput. Maanna sermeq pisarnermisuut sukkanerusumik aakkiartortalermat, siumut oqaatigiuminaatsunngornikuuvoq. Taamaattumik sukkut qimussernerluni eqqummaariffissaavoq.

Ulluinnarni navianarsiortarpit?

Sikumi navianartoq qimmit qanoq isillutik paasisarpaat? 

• Qimussiussisoq – qamutinik aqutsisoq.

Ane Sofie aamma Flemming qimussiussisartuupput.

Qimussiunngitsunik qimussiussisoqarsinnaava?

Qimussiussisutut suna pingaartuusoraajuk?

• Qimmit pituutallu – qimmit qimuttoqatigiittut ataatsimoorput. Qamutinut pituutalerlugit anulerlugillu pitussimapput.

Qimuttoqatigiit ataatsimoortikkaanni, qimmit imminnut qanoq attaveqatigiinnersut eqqarsaatigisariaqarpoq. Qimmit nukittuujusussaapput qimmillu ittoqutaalluartussaallutik.

Qimmit qimuttussat immikkoortissimagaanni qileruserneqartussaapput. Anunik pituutanillu tamanna pisarpoq. Anut qimminut ikkunneqartarput, pituutaallu anunut qamutinullu pitoqqasarput. Pituutaat arlaarsaatitut siaangakkajuttarput.

Sooruna qimuttut qimuttoqatigiittut ataatsimut katersortariaqartut?

Sooruna qimuttoqatigiit ataatsimoortinniarlugit imminnut qanoq ataqatigiinnersut ilisimassallugu pingaaruteqartoq?

• Piniartut illuaraat – illuaraq piniartut unnuiffigisartagaat.

Ilulissat eqqaanni marlunnik piniartut illuaraqarput. Tamarmik kommunip illuutigai. Illuaqqat piniarfigissumiipput. Inigisaat illoqarfimmiit 15 aamma 40 km-itut ungasitsigaat, taamaattumik piniartut sikumi aalisartillutik unnuiffigisarpaat.

Illuaqqat qanganisarpaluttorujuupput. Ilisiverujuttut ittumi sinittoqartarpoq (amerlasinnaapput), kiappallaaraagallu natermut innartarput.

Kangiani aalisakkat qanoq ittut pisarineqartarpat?

• Annaassiniarneq – annaassiniaasartut; qulimiguulimmik, ambulancenik umiarsuarmilluunniit ajutoorsimasut ikiortussaavaat.

Siku nalunarsippat, imaassinnaavoq aalisartut qimmillu sikumi annaanniarneqartut.

Ambulancenut ilaanikuuit imaluunniit ilaanikumik nalunngisaqarpit?

Nunatsinni Danmarkimilu annaassiniartarnerit assigiinngittuunnissaat ilimagaajuk?

Qupperneq 14-15-mi Ilulissat eqqaani nunap asseqarpoq, tassani piniartut illuaraat ilisarnaaserneqarsimapput, taakku Ane Sofiep uiata Fleminngip podcastimi eqqaavai. Fleminngip oqaluttuaraa, sikumut aalisariarfimminnut aqqutertik allanngortittariaqarsimallugu. Siusinnerusukkut aqqutaa qaninneq tassaavoq, Aallaaniarfimmut piniartut illuaraannut qimusserneq. Taanna aqqut 10-15 km-it missaanniippoq.

Maanna aqqummi tassani sikoqarpallaarunnaarnikuuvoq, taamaattumik angallavissaanani. Maanna qaqqakkut portusuukkoorluni Aattartup illuaraanukartarput, taannalu aqqut 40 km-it missaanniippoq.

Piniartut illuaraasa nunap assitaata saniatigut allamik nunap asseqarpoq, sikup killigisimasaa 1880-imiit 2018 qanoq allanngorsimanersoq takutinneqarpoq.

Atuartut quppernerit 14 aamma 15 Fleminngip qimmiisalu aqqutaat allanngortariaqarsimasoq pillugu oqaluuseralugu atorsinnaavaat, tamannalu silap pissusaata allanngoriartornerata qanoq sunnersimaneraat. Oqaluuserinninnertik immiutissavaat lydfiilitullu ikkullugu.

• Nipimik immiussineq

Book Creator web-imi imannaq nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. optag toqqaruk
3. start optagelse tooruk
4. Immiussineq naammassippat stop optagelse tooruk
5. brug optagelse tooruk

Book Creator app-imi imannak nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. Add Sound toqqaruk
3. Toortagaq aappaluttoq tooruk
4. Immiussineq naammassippat toortagaq aappaluttoq tooqqiguk
5. Yes tooruk

Her kommer resten af begreberne og nøgleordene.

• Nunarsuaq – nunarsuarmi sila kissatsikkiartuinnarpoq

Oqaatsimi nunarsuaq-mi nunarsuaq tamarmi pineqarpoq. Tamannalu isumaqarpoq Nunarsuaq tamarmi kissatsikkaluttuinnartoq. 

Nunarsuup sumiiffillu suna assigiinngissutigaat?

• Silap pissusaata allanngoriartornera – sila kianninngorpoq sikulu aalluni.

Silap pissusaata allanngoriartornera pineqartillugu, aamma oqakkajuttarpugut nunarsuaq kissakkiartortoq drivhuseeffektilu. Drivhuseffekti tassaavoq, drivhusimiit gassi aniatillugu, taamaasilluni Nunarsuaq kissakkaluttuinnarpoq – drivhusimitulli. Drivhusimiit gassi aniasoq assersuutigalugu CO₂ -juvoq. Kalaallit Nunaanni silap pissusaata allanngoriartornera imaappoq siku sukkanermik pisarnermiillu siusinnerusumik aakkiartortoq.

Sikup aakkiartornera sukkanerullunilu siusinninngornera Ane Sofiemut Flemmingimullu qanoq isumaqarpa?

Silap pissusaata allanngoriartornera sumut atatillugu tusarnikuuiuk?

• Ukiup ilaa – Ukiup ilaa qimusserfiusartoq sivikilligaluttuinnarpoq.

Aput sukkanerusumik aattalerpoq, tamannalu isumaqarpoq, ukiup ilaa qimusserfiusartoq allanngorluni. Siusinnerusukkut oktobarip qeqqaniit maajip/juunip tungaanut qimussertoqartarpoq. Maanna novembarimiit/decembarimiit apriilip naanissaata tungaanut qimussertoqartarpoq.

Imarmi sikoqarpallaarneq ajormat, qimussimik Kangianukartoqarnissaa navianarpoq.

Ukiup ilaa, ulluinnarni qanoq nalaartarpiuk?

Sooruna ukiup ilaa qimusserfiusartoq sivikinninngorsimasoq? 

• Sermersuaq – Sikumi sumiiffik sermimimit qalligaq.

Nunatsinni sermersuaq silarsuarmi anginersat tulleraa; Sikujuitsoq kujallermi sermersuaq anginersaavoq.

Sermersuaq tamarmi aakkaluaruni Nunarsuup sinnera qanoq isikkoqassagaluarpa?

Sermersuaq tamarmi aakkaluarpat nunat ilaat qarsunneqassagaluarpaat?

Quppernerni 16-imiit 19-imut atuartut silap pissusaata allanngoriartornera pillugu suliaqassapput.

Quppernerni 16-imi 17-imilu assigiinngitsunik pingasunik asseqarpoq, silap pissusaanut tunngasunik.

Qupperneq 18-imi naatsunnguamik silap pissusaata allanngoriartorneranut tunngasumik ilisarinnissuteqarpoq. Atuartunut atuagassartaa atuartiguk sanilitillu assitaat oqaluuseritillugit.

Taassuma kingorna klassimi ataatsimoorlusi oqaluuserisuusarsi, suna atuarsimaneraat sunalu oqaluuserisimanraat.

Maanna atuartut videomiit ilisimasamik suliaqassapput Qupperneq 18-imi videomut uunga European Space Agencymiit linkeqarpoq. Qupperneq 19-imi apeqqutit sisamat akinissaannut video atussavaat imaluunniit nammineq internetikkut ujarlerlutik. Akissutaa lydfiilinngortinneqassaaq oqalulluni pullartaaralianut tulluuttunut ikkutissavaat.

Aajuku apeqqut suli allat siunnersuutaasut:

• Silap pissusaa allanngorneranut pinngortitap inuillu pilersitaasa suut assigiinngissutigaat?
• Silap pissusaata allanngorneranut kina sunnertittarpa?
• Nunarsuup drivhusitut ilernera qanoq isumaqarpa?
  • Taaguut drivhuseffekti

Silap pissusaata allanngoriartornera pillugu uani ilisimasaqarnerulersinnaavutit

• Nipimik immiussineq

Book Creator web-imi imannaq nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. Optag toqqaruk
3. Start optagelse tooruk
4. Immiussineq naammassippat stop optagelse tooruk
5. brug optagelse tooruk

Book Creator app-imi imannak nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. Add Sound toqqaruk
3. Toortagaq aappaluttoq tooruk
4. Immiussineq naammassippat toortagaq aappaluttoq tooqqiguk
5. Yes tooruk

Qupperneq 20 aamma 21-mi atuartut oqaaseqatigiinnik oqaluttuaaqqanilluunniit oqaatsit pingaarnerit sammeriikkat atorlugit sanasinnaapput. Allassinnaavaat, lydfiilitut immiussinnaavaat, imaluunniit titartaasinnaapput assiliarlu ikkullugu. Suliaat podcastimi suleqqinnermi atorneqassapput.

• Assinik ikkussineq

Book Creator webimi imannak assinik ikkussisarput:

1. Sinaakkutaa tooruk
2. billeder toqqaruk
3. Assilissanik atugassarnik ujarlerit, imaluunniit assiliaateqaruit nammineq titartarsimasarnik ikkunniakkannik ”overfør fra computer” toqqaruk.
4. Asseq kissaatigisaq tooruk
5. tilføj tooruk

Book Creator app-imi imannak assimik ikkussisarput: 

1. Sinaakkutaa tooruk
2.  + tooruk
3. Kamera toqqaruk
4. Titartakkat assiliuk
5. brug billede toqqaruk

• Nipimik immiussineq

Book Creator web-imi imannaq nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. Optag toqqaruk
3. Start optagelse tooruk
4. Immiussineq naammassippat stop optagelse tooruk
5. brug optagelse tooruk

Book Creator app-imi imannak nipimik immiussisoqartarpoq:

1. + tooruk
2. Add Sound toqqaruk
3. Toortagaq aappaluttoq tooruk
4. Immiussineq naammassippat toortagaq aappaluttoq tooqqiguk
5. Yes tooruk

Uani atuagaq Qimmeq atuarsinnaavarsi tusarnaarluguluunniit, kalaallisut qallunaatulluunniit, kalaallit qimmiat qimuttoq imarivaa. Atuakkami Qimmeq-mi qupperneq 34-miit 37-mut qimmit attaveqaatillu imarivai. Quppernerni taakkunani atuartut, suliassanut tulliuttunut suliarinissaannut, ilisimasaqalissapput.

Maanna atuartut qimmitik katersussavaat. Takorloorneqassaaq, Ilulissaniit piniartut illuannut Aattartumiittumukassallutik, taannalu 40 km missaanik ungasissuseqarpoq.

Qimmitik katitissavaat, siumut utimullu isumannaatsumik angallassisinnaanngorlugit.

Qupperneq 24-25-imiippoq asseq qimmit aappaluttunik pituutallit. Asseq klassimi oqaluuserisinnaavarsi imaluunniit isumassarsiorfigalugu.

Book Creatorimi qimmit ilusaannik ujarlersinnaapput. Qimminik racenik assigiinngitsunik toqqaasinnaapput. Atuartut qimmitik atsissavaat. Qupperneq 26-27-mi qimmeq ikkunneqarsimavoq, titarnerlu tassaavoq pituutaa. Atuartut qimmitik katitilerpagit, ilusilersukkat taakku pisariaqartitaq malillugu peerneqarsinnaapput aaqqinneqarsinnaallutillu.

Tulliuttut isumaliutigissavaat:

• Qimmit qassit qimuttorissavaat?
• Qimmit qanoq ittunik piginnaasaqassappat? Ass. ittoqut, qimmeq nikittooq, qimmeq malinnaasartoq il.il.
• Ilaat takinernik/naannernik pituutaqassappat, saarliuniassagamik imaluunniit tunorliuniassagamik?
• Ilusilersukkanik ikkussineq

Sådan gør man i Book Creator web:

1. + tooruk
2. figurer toqqaruk
3. Qimminik ujarlerit atugassatillu toqqakkit

Book Creator app-imi imannak iliortarput:

1. + tooruk
2. shapes toqqaruk
3. Qimminik ujarlerit atugassatillu toqqakkit

Maanna atuartut podcasti Kiffaanngissuseq Navianartullu, qimmit, piniartut illuaraat silallu pissusaata allanngoriartornera pillugit suliarereerpaat. Naggasiutitut papppiliamik qamutiliussapput qimmitalinnik qimussertortalimmillu (Ane Sofiesinnaavoq, Fleminngiusinnaavoq imaluunniit atuartoq namminiusinnaavoq).

Bila1 -imi qiortagassaq nassaarisinnaavat. Una sanariigaq isumassarsiorfigiuk:

Qassiarsummi nunaqarfiup atuarfiani qiortagassaq Kalaallit Nunaat malillugu atuartut sanaavat, Qiortakkat Søren Thaaemit. 

Atuartut ilusilersukkamik qamutiliorereerunik qimmitalinnik qimussertortalimmillu stop motion filmiliussapput. Suliamut Stop Motion Studio atorneqassaaq, taanna Skoletubep ilagivaa.

Stop Motion Studio pillugu paasisaqarnerurusukkuit qanorlu aallertarnersut qanorlu app-i atorneqartarnersoq uani Skoletubeguide.dk-mi takujuk.

Atuartut stop motion filmiliaata imarissuaa:

• qanoq qimussertarnersut
• sermeq saakkaagat, qanoq piniariartarfimmukartoqartarnersoq

Atuartut marlukkaartillugit, eqimattakkaarlugit imaluunniit ataasiakkaarlugit aaqqissuutikkit. Atuartumut ataasiakkaamut suna tulluunnersoq, piginnaasallu suut ineriartortinneqassanersut apeqqutaatillugu.

Atuartut Stop Motion Studiomi stop motion filmilioreerunik, filmiliatik toqqussavaat qupperneq 28 aamma 29-mullu ikkullugu.

• Videomik ikkussineq

Book Creator webimi imannak videomik ikkussisarput:

1. + tooruk
2. billeder toqqaruk
3. Overfør fra computer toqqaruk
4. Video toqqaruk toqqakkallu uppernarsaruk

Book Creator app-imi imannak assimik ikkussisarput

1. Sinaakutaa tooruk
2. + tooruk
3. photo toqqaruk
4. Video toqqaruk
5. brug tooruk

Klassit katrsuunnerat

Atuartut filmiliatik isiginnaassavaat, imaalu oqaluuseralugu, kiisalu podcastip Kiffaanngissuseq Navianartullusuliarinerani ilikkakkatik oqaluuseralugit.

Atuartut attaveqatigiinnermut pikkorissusaat ingerlatitseqqinnermullu piginnaasaat uani isiginiarneqassapput.

Utertiffigineqarnissamut sinaakkuttat ajunngitsumik isornartorsiorneqarsinnaaneri isumagikkit. Atuartut isummernissaat tapersersorneqassaaq: suna ajunngila – suna pitsaaninngorsinnaava. Uani isumassarsiornerugit.

Imaanngilaq nutaamik assilialersuillutik oqaluttualiussasut, ajunngitsumilli isornartorsiuisinnaanissap sungiusarnissaa uani pineqarpoq.

Kangiata Illorsuaniit allanik podcastinik suliaqarniaruit, atuakkap Book Creatorip toqqornissaa siunertaqarpoq, tassami suliaq atoqqinneqarsinnaagami.  

Kissaatigiukku, atuartut utertitsiffigineqarnissartik atussagaat, suliat suliareqqinnissaannut piffissaliisinnaavutit. Taamaasillutik utertitsiffigitinnitik atoqqissinnaagamikkit suliatillu allanngortillugit.

Podcasti Kiffaanngissuseq Navianartullu Kangiata Illorsuata Ilulissaniittup ineriartortitaraa.

Podcastimi Kiffaanngissuseq Navianartullu ilinniatitsinermi atortussat Lotte Brinkmannimit aamma Daniella Maria Manuelimit ineriartortitaapput, Anholt Læringsværksted Leg med IT suleqatigalugu. Atuartut atuagaat Book Creator suliniummik Nutaaliorta Kivitsisameersunit ineriartortitaavoq. Qiortakkat Rikke Falkenberg Kofoedimit aamma Daniella Maria Manuelimit, Leg med IT-minngaaniit ineriartortitaapput.

Suliniut – Qimmeq Ilisimatusarfimmiit Københavns Universitetimiillu ineriartortinneqarpoq. Meeqqat atuagaat Qimmeq – kalaallit qimmiat qimuttoq – Anne Katrine Gjerløffimit, Ilisimatusarfimmit Statens Naturhistoriske Museumimiillu ineriartortinneqarpoq.

Ilinniartitsinermi atortussaq Kiffaanngissuseq Navianartullu Creative Commons kreditering-licens CC:BY-mit saqqummersitaavoq. Atortussat allannertaat, suliassartaat assiliartaallu agguarneqarsinnaapput, saqqummerseqqinneqarsinnaapput suliareqqinneqarsinnaallutillu, taamaallaat suminngaanneernersut nalunaarutigalugit tassalu ‘Kiffaanngissuseq Navianartullu`by Isfjordscenteret Ilulissat’.