KANGIATA ILLORSUA

QUPPERNERMIIT QUPPERNERMUT ILITSERSUUT – ATUAKKAMUT BOOK CREATORIMUT “PINIARTUTUT INUUNEQ”

Kangiata Illorsuata atuartunut ilisaritinnerani assit marluk atorneqarput, tassa aasaanerani ukiuuneranilu assilisat. Klassimi oqaloqatigiissutigisinnaavasi:

• Kangiata Illorsua sunaanersoq.
• Kangiata Illorsuata eqqaa qanoq isikkoqarnersoq.
• Aasap ukiullu assigiinngissussat.
• Najukkassinni aasaq ukiorlu qanoq assigiinngitsigippat.

Nunap assinga oqaluuserissavarsi, kiisalu Ilulissat qanoq inuttutiginersoq, ilissilu illoqarfissinni nunaqarfissinniluunniit inuit qassit najugaqarnersut?

Atuartut nunarsuup nunap assingata ilaa qimerloorpaat.

Atuartut tikkuut aappaluttoq nunap assingani nikisissavaat sumilu najugaqarnertik takutillugu.

Tikkuut karsimi qaqortumiippoq nunallu assinganut tutsinneqassaaq.

Klassissinni oqaluuserisinnaavarsi:

• Ilulissat ilissilu illoqarfissi imaluunniit nunaqarfissi assigiinngissusaat assigiissusalllu.

Qupperneq 12-mi atuartut sikup killingani aalisarnermik asseq 1925-mi assilisaq qimerluussavaat.

Klassimi assimi takusinnaasaat oqaluuserisinnaavasi. Maku soorlu sukumiinerusumik oqaluuseritikkit:

• inuit qassiunersut?
• angutit arnallu sulerippat?
• pisat qanoq angerlamut assartorneqarpat?
• anaanaq meeqqamik kissumiarpoq. Assimi sumiippa?
• umiatsiaaqqami qimmit marluk. Assimi sumiippat?

Qupperneq 13-mi assit marluk, ullumikkut aalisarneq qanoq pisarnersoq atuartut qimerluussavaat.

Klassissinni Kangiani taamanikkut ullumikkullu aalisarnermi malunnartumik assigiinngissutit oqaluuserisinnaavasi.

Oqaloqatigiissutigisimasasi oqasertai pingaarnerit pisariaqarpat allattarfissuarmut allattorsinnaavasi. Erseqqissaatit atuartut suliassami Paasissutissaasiviga qupperneq 20-21-mi atorsinnaavaat.

Atuartut maannakkut podcasti Piniartuuneq tusarnaassavaat. Asseq qupperneq 14-miittoq toorlugu podcasti aallartissavaat.

Atuartut podcastimik tusarnaalinnginneranni podcastip imarisaanik naatsunnguamik nassuiaasinnaavutit.

Podcastip imarisai

Mikkili oqaluttuarpoq:

• 1940-mi inunngorsimalluni Ilulissanilu ilaqutariinni piniartukkormiuni peroriartorsimalluni.
• isikkaneq marlunnilli ukioqarluni aalisartutut sulisimavoq taamaattumillu Kangia immikkut misigissuseqarfigalugu.
• ataataa piniartuullunilu aalisartuusimavoq, taamaattumillu nammineq ataatamisut piniartutut aalisartutullu inuuniuteqarnissani qularutigisimanngilaa. Taamanikkumimmi periarfissatuaammata.
• qimmit, taamanikkut pituttorneqarneq ajortut illoqarfimmilu angalaaginnartut, pingaarnerpaajusimapput. Qulinilli ukioqarluni ilaquttami qimmii aasanerani isumagisalersimavai.
• ataatani peqatigiuaannarsimallugu aammalu nammineq qatanngutinilu Kangiani aalisartutut inuunerup qanoq navianartigisinnaaneranik ilinniartinneqarsimanertit, qanoq assaannarmik aalisartarsimanerminnik, nammineq erlaviiaallutik agguillutillu.
• siku, sila qanoq ikkaluarpalluunniit, silammut ingerlaarusaartartoq. Qaammat imissigaangat sarfarissisarnera sukkanerusumillu kaassorneqartarnera.
• Kangiata ullup unnuallu ingerlanerani Kangiani sikup ingerlaarnera aalisartunit qanoq uuttortarneqartarsimanersoq. ”Nikinnermik” taaneqartarpoq.
• Nikinnerup nakkutiginissaata pingaaruteqassusianik, taamaalillutik piniutitik sarfaatitinnginneranik nuussinnaaniassagamikkit.
• Kangia uummataanit katattussaani inissisimasoq.

Atuartut marlukkaarlutik imaluunniit eqimattannguakkuutaarlutik tusarnaarnissaat innersuutigineqarpoq.

Atuartut tusarnaagartik minutsit arlallit atorlugit oqaluuserissavaat.

Qupperneq 15-mi atuartut podcasti oqaluttuaralugu naatsunnguanik immiussissapput.

Quppernermi assit tusarnaarsimasannut eqqaasitsissutissatut iluaqutaasinnaapput.

Immiussinermik ilitsersuut 1 uani takuk.

Immiussaq maannakkut assiliartaaqqatut ikkusimavoq. Assiliartaaraq kissaatigisaq malillugu sumulluunniit inissinneqarsinnaavoq. Tusarnaaqqinneqartuarsinnaallunilu.

Klassimi eqikkaaneq

Qupperneq 14-15-mut atatillugu suliaqarneq naammassippat klassi ataatsimoorluni oqaloqatigiinnissaq innersuutigineqassaaq.

Klassissinni oqaluuserisinnaavasi:

• tusarnaagassiornerminnut asseq assilluunniit toqqarneqarsimasut kiisalu sooq taakku toqqarneqarsimanersut.
• Podcastimi taaguutsit oqaatsillu pingaarnerit atuartunit siumorneqarsimasut.

Oqaluqatigiinnermut atatillugu ataani isumassarsiorsinnaavusi.

Taaguutsit ilaannut atatillugu Book Creatorimi quppernernik suliassanik sanasoqarsimavoq.

Ilissi nammineq quppernernik oqaloqatigiissutissanik, taaguutsinik oqaatsinillu pingaarnernik piumagussi ikkussisinnaavusi.

Taaguutsit oqaatsillu pingaarnerit

• Piniartoq – piniartoq tassaavoq Kalaallit Nunaanni piniarnermik inuussutissarsiuteqartoq. Piniarneq tassaavoq aallaaniarneq aalisarnerlu. Pisarineqartartut tassaagajunnerupput aalisakkat, aalisagarlu ataaseq ingammik aalisarneqartarpoq, tassalu qaleralik. Podcastimi Mikkili oqaluttuarpoq ilaqutariinni piniartukkormiuni aalisartukkormiunilu peroriartorsimalluni. Isumassarsianik uani 

Mikkili angisuunngoruni piniartunngornissaani qularutigisimanngilaa. Sooq? Qassinik ukioqarluni ataatani qatanngutinilu ilagalugit aalisartalerpa?

Aalisakkat suut pisarigajunneruvaat?

• Qimmit – piniariarfinnut pisanillu assartuinermut atatillugu qimmit pingaarnerpaajusimapput. Ullumikkut qimmit tamarmik pituttorneqarsimapput nerukkaatissaallu tassagajupput nerukkaatissat panertitat, kisianni Mikkili meeraanerata nalaani qimmit pituttorneqarneq ajorput umiarsualivimmilu aalisakkanik nutaanik nerisinneqartarlutik. Uumasut nakorsaata qimminut qimuttunut nerisitsisarnermut innersuusia.

Mikkilip qimmii sumi sunillu nerisinneqartarsimappat?

Sooq qimmit 1954-mili pitussimanissaat aalajangerneqarsimava?

• Iigarpoq – sermip ningimarnata saavani sermit aakajaat nunarsuup nutsuineranik imaanut nakkaraangata iigarnermik Oqartoqarsinnaavoq sermeq iluliarsuarnik sikuminernillu ”ernisoq”. Sermeq Kujalleq iigaraangat sikulu Kangianut ajattarneqaleraangat aalisartut immikkut sillimaniartarput.

Qaammat imissigaangat aalisartut qanoq immikkut sillimaniartarpat?

• Qaammat imissisoq – minnerpaamik qaammammut ataasiarluni qaammat imissisarpoq. Qaammatip inissisimaneri Nunarsuup Seqerngullu akornanni Qaammatip inissisimaneranik aalajangerneqartarpoq. Nunarsuaq Seqerngup Qaammatillu akornanni inissisimagaangat Qaammat Seqinermit qaammaarissinneqartarpoq, oqartarpugullu Qaammat imissisoq. Qaammat imissigaangat ulittarnera tinittarneralu suli sakkortunerusarpoq taamaattumillu sarfarnerusarluni, ilulissanik silammut sukkanerusumik ingerlaartitsilersumik.

Qaammatip imissisarnerata suna killoraa?

Maannakkut piffissanngorpoq Mikkilip inuunermi tamaat suliffik aallutaarisimasaa sammissallugu. Atuartut peqatigalugit maannaakkut aalisagaq ammartissavarsi tisallugulu. Atuartut aalisakkap suliarinerani assiliisassapput. Assilisat atuakkamut ikkussorneqassapput.

Tamatuma kingorna atuartut aalisakkap suliarinera oqaluttuaralugu naatsunnguanik immiussissapput.

Atuartut quppernermi 18-mi allataq atuassavaat.

Qimmeqaraanni aamma paarinissai, peqqissuunissai nalerisimaarnissaallu akisussaaffigineqartarpoq. Qimmit silami issittumi qimuttutut atorneqassagunik qiiassanngikkunillu annertuumik nerisaqartariaqarput. Aasanerani qimmit ukiuunerani ajoqusernitik qaangerniarlugit meqquernerminnullu kiisalu nutaamik meqqorissarnissaminnut nerisassaqartariaqarput.

Atuartut atuakkami Qimmeq-mi qupperneq 38 aamma 39 atuassavaat. Atuffatinnga toorlugu aamma quppernernik atuffanneqarnissartik toqqarsinnaavaat. Atuagaq Book-Creatorip assiliartaara toorlugu ammarsinnaavaat.

Qupperneq 19-mi pullartani apeqqutit akissavaat. Atuartut aamma oqalullutik akissutit akisinnaavaat. Akissutit allattarfissuarmut allanneqassapput atuartullu assilillugit allattorsinnaavaat imaluunniit immiullugit atuakkamut iliorarlugit.

Atuartut maannakkut takorluussavaat Mikkili ilaqutaasalu piniartutut inuunerat qanoq pisarnersoq. Mikkili ataatani qatanngutinilu ilagalugit Kangiani aalisartut titartassavaat.

Atuartut titartagaq assilissavaat assillu sinissaanut ikkullugu.

Tamatuma kingorna atuartut immiussissapput, tassanilu titartagartik oqaluttuaralugu.

Immiussineq assimillu ikkussineq ilitsersuut 2 aamma 3 uani takuk.

Quppernerni atuartut oqaatsit pingaarnerit taaguutillu sammisimasasi atorlugit oqaaseqatigiiliussapput imaluunniit oqaluttuaaraliorlutik. Paasissutissaasivimminnut allassinnaavaat, immiussinnaavaat imaluuniit titartaasinnaapput assinillu ikkussuillutik.

Immiussineq assimillu ikkussineq ilitsersuut 2 aamma 3 uani takuk.

Oqaluttuami atuartut tusarnaarpaat Mikkilip piniartunngornissani sinnattoriuaannarsimagaa.

Naggasiullugu atuartut sinnattutik maannakkut oqaluttuarissavaat. Inersimasunngorunik sumik suliaqarnissartik takorloornerlugu oqaluttuarisassavaat?

Atuartut uani quppernermi sinnattuminnut atatillugu assinik ujarlissapput imaluunniit titartaallutik.

Tamatuma kingorna sinnattutik pillugit immiussissapput oqaluttuaralugillu.

Immiussineq assimillu ikkussineq ilitsersuut 2 aamma 3 uani takuk.

Atuartut suliatik atuaqatimminnut saqqummiutissavaat.

Atuartut suliaannut atatillugu qisuariarnermi nersualaarinninneq qitiusariaqarpoq. Atuartut isummernissaminnut imatut kaammattorneqartariaqarput: suna pitsaasumik suliarineqarsimava – sunalu pitsaanerusumik suliarineqarsinnaava. Uaniannertunerusumik isumassarsiorit.

Qisuariaatit tunngavigalugit atuartut suliaminnik allanngortiterinissaat tamatigut siunertarineqanngilaq, akerlianilli nersualaarutit atuartunit paasineqarnissaat suliarineqarnissaallu siunertarineqarpoq.

Kangiata Illorsuanit podcastinik allanik sammisaqarniaruit siunnersuutigisinnaavarput atuartut atuagaata Book Creatorip toqqornissaa, taamaaliornikkut tassunga atatillugu suliaqarnermi atoqqinneqarsinnaammat.

Klassip qisuariaataat atuartunit atorneqarnissaat kissaatigigukku suliaaminnik sammisaqarlutik nangitsinissaat siunertaralugu piffissamik periarfissiisinnaavutit. Taamaalillutik atuaqatiminnit qisuariatit atorsinnaavaat suliatillu allanngortiterlugit.

Podcasti Piniartutut inuuneq Ilulissani Kangiata Illorsuanit inerisarneqarsimavoq.

Podcastimut Piniartututut inuuneq ilinniartitsinermi ilinniusiat Lotte Brinkmannimit Daniella Maria Manuelimillu, Leg med IT suleqatigalugu inerisarneqarsimapput.

Suliniut – Qimmeq Ilisimatusarfimmiit Københavns Universitetimiillu ineriartortinneqarpoq. Meeqqat atuagaat Qimmeq – kalaallit qimmiat qimuttoq – Anne Katrine Gjerløffimit, Ilisimatusarfimmit Statens Naturhistoriske Museumimiillu ineriartortinneqarpoq.

Ilinniartitsinermi ilinniusiaq Piniartutut inuuneq Creative Commonsip ataani CC:BY tunngavigalugu atorneqarsinnaanera saqqummersinneqarsimavoq.

Ilinniartitsinermi ilinniusiap oqaasertai, suliassartai assillu siammarterneqarsinnaapput, assilineqarsinnaapput suliarineqarsinnaallutillu, taamaallaallu suminngaanernera imatut issuarneqarnissaa ‘Piniartutut inuuneq by Isfjordscenteret Ilulissat’ kissaatigaarput.